ساده ترین تعریف زهد

 

الزُّهْدُ کُلُّهُ بَیْنَ کَلِمَتَیْنِ مِنَ الْقُرْآنِ: قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ: «لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ، وَ لَاتَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ» (حدید: 23) وَ مَنْ لَمْ یَأْسَ عَلَى الْمَاضِی، وَ لَمْ یَفْرَحْ بِالْآتِی فَقَدْ أَخَذَ الزُّهْدَ بِطَرَفَیْهِ.

(نهج البلاغه، حکمت 439)

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

تمام زهد در دو جمله از قرآن مجید آمده است. خداوند سبحان مى فرماید: «تا بر گذشته تأسف مخورید و به آنچه در دست دارید دلبسته و شادمان نباشید».

بنابراین آن کس که بر گذشته تأسف نمى خورد و به آینده (و آنچه در دست دارد) دلبستگى ندارد هر دو طرف زهد (از آغاز تا پایان آن) را در اختیار گرفته است.

 

بدانید تا دشمنی نکنید

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

مردم دشمن چیزى هستند که نمى‏ دانند.

 

النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا.

(نهج البلاغه حکمت 438)

 

ممکن است بسیارى از امور داراى فواید زیادى باشد اما شخصى که از آن بى خبر است با آن به مخالفت برمى خیزد

چند نمونه:

1. شخصى در حال مسافرت با قطار با مسافر دیگرى همنشین شد که چند فرزند خردسال شلوغ داشت ولى آن ها را از کارهاى نادرستشان باز نمى داشت. این مرد مسافر بسیار عصبانى شد و رو به پدر آن بچه ها کرد و گفت: چرا مراقب آن ها نیستى؟ آن مرد با چشم هاى اشکبار گفت: ببخشید همسرم در بیمارستان در حال سختى است و من در فکر او بودم و از کودکان غافل شدم. این مرد با شنیدن این سخن و آگاه شدن از دلیل عدم مراقبت پدر، وضعش دگرگون شد، عذرخواهى کرد و بچه ها را نوازش نمود و روحش آرام گرفت. آرى، هنگامى که آن مرد از شرایط موجود آگاه شد عداوت او به دوستى مبدل گشت.

 
2. داروهاى تلخ و شفابخش براى کودکى که از آن اطلاعى ندارد تنفرآمیز است و به این آسانى حاضر به نوشیدن آن نیست و با آن دشمنى مى کند در حالى که افرادى که از آثار آن دارو باخبرند براى به دست آوردن آن هرگونه بهایى را مى پردازند و با عشق و علاقه آن را مى خورند.

 
3. افراد ناآگاه که به اهمیت جهاد و تأثیر آن در عظمت و عزت مسلمین واقف نیستند آن را امرى خشونت آمیز و زیانبار مى پندارند و طبیعى است که با آن به عداوت برخیزند یا براى آن ها ناخوشایند باشد. اما مؤمنان آگاه که به اسرار جهاد و حتى شهادت فى سبیل اللَّه آشنا هستند به آن عشق مى ورزند. همان گونه که قرآن مجید مى فرماید: « «کُتِبَ عَلَیْکُمْ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَعَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَاتَعْلَمُونَ» (بقره: 216)؛ جهاد در راه خدا بر شما مقرّر شد؛ در حالى که برایتان ناخوشایند است. چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آن که خیرِ شما در آن است و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آن که شرِّ شما در آن است و خدا مى داند، و شما نمى دانید»
پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج 15 ؛ ص490 -  492

خواب

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

 

خواب دیدن چه بسا تصمیم های روزانه را نقش بر آب کرده است.

 

مَا أَنْقَضَ النَّوْمَ لِعَزَائِمِ الْیَوْمِ.

(نهج البلاغه، حکمت 440)

 

یک اصل اساسی در همه فعالیت های فردی و اجتماعی

 

امام علی علیه السلام فرمود:

کار اندک اما مستمر (و پرنشاط) از کار بسیار امّا ملالت ‏آور (و زودگذر) بهتر است.

 

قَلِیلٌ مَدُومٌ عَلَیْهِ خَیْرٌ مِنْ کَثِیرٍ مَملُولٍ مِنْهُ (نهج البلاغه، حکمت 444 و با تفاوت اندک در حکمت 278)

 

رهرو آن نیست گهى تند و گهى خسته رود

رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود

قیمت خود را می دانید؟

 

امام علی علیه السلام فرمودند: 

 

بدانید وجود شما بهایى جز بهشت ندارد آن را به چیزى جز بهشت نفروشید.

 

لَیْسَ لِأَنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ، فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا

(نهج البلاغه حکمت 456)

راه مقابله با شهوات

 

امام علی علیه السلام فرمود:

کسى که براى خود شخصیت قائل است شهواتش در برابرش خوار خواهند بود

 

مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهَواتُهُ. (نهج البلاغه، کلمات قصار 449)

 

 

توضیح مختصر:

خودمان را بشناسیم و برای خود شخصیت قائل شویم تا برابر شهوات مقاوم باشیم؛ همه شهوات هم شامل در حدیث می شود اعم از شهوت شکم و غذا، شهوت غضب و ....

یک مثال بسیار ساده؛ کسی که می خواهد نماینده یا رئیس جایی شود معمولا در مقابل چشم مردم غذا را به گونه ای می خورد که گویی شخصیت بسیار بزرگی است و به غذا چندان توجهی ندارد و این یعنی رام شدن شهوتِ شکم در یک فرد باشخصیت (و حتی کسی که خود را باشخصیت جلوه می کند).

بقیه شهوات هم همچنین...

 

فقیرید یا ثروتمند؟

 

امام علی علیه السلام فرمود:

غنا و فقر آن‏گاه آشکار مى‏ شود که اعمال (انسان‏ها) به پیشگاه خدا عرضه شود

 

الْغِنَى وَالْفَقْرُ بَعْدَ الْعَرْضِ عَلَى اللَّهِ.

 (نهج البلاغه، حکمت 452)

 

دو گرسنه!!!

 

امام علی علیه السلام:

 

دو گرسنه سیر نمی شوند؛ آنکه خواهان علم است و آنکه دنبال دنیا می باشد.

 

مَنْهُومَانِ لَا یَشْبَعَانِ طَالِبُ عِلْمٍ وَ طَالِبُ دُنْیَا (نهج البلاغه، کلمات قصار 457)

 

علامت عجیب ناتوانی!!!

 

امام علی علیه السلام می فرمایند:

 

غیبت کردن، سلاح فرد ناتوان است 

 

الْغِیبَةُ جُهْدُ الْعَاجِز (نهج البلاغه، کلمات قصار 461)

 

شرح مختصری از روایت:

 

تنها فرومایگان و افراد پست و ناتوان به سراغ غیبت مى روند چراکه اگر انسان در خود، توانایى و استعداد پیشرفت ببیند به جاى این که با غیبت مقام کسى را خدشه دار کند خودش مى کوشد و به آن مقام و برتر از آن مى رسد ولى چون عاجز و ناتوان و فرومایه است سعى مى کند به وسیله غیبت آبروى دیگرى را در انظار عموم بریزد. ازاین رو امام علیه السلام مى فرماید: غیبت، آخرین تلاش افراد ناتوان است.

 

به تعبیر دیگر، آن ها که پشت سر مردم به مذمت و عیب جویى مى پردازند و آبرو و حیثیت افراد را با افشاى عیوب پنهانى، که غالب مردم به یکى از این عیوب گرفتارند، مى برند، و آتش حسد و کینه خود را به این وسیله فرو مى نشانند، افرادى ناتوان و فاقد شخصیت اند که حتى در مبارزه بى دلیل وظالمانه خود شهامت ندارند و تمام قدرتشان این است که از پشت خنجر بزنند.

 

 این که بعضى از عوام مى گویند: «آنچه گفتیم، صفت اوست غیبت نیست»؛ اشتباه روشنى است. زیرا غیبت همان بیان صفت زشت پنهانى در غیاب افراد است و اگر صفت آن ها نباشد مصداق تهمت و بهتان مى باشد و نیز آنچه بعضى از عوام مى گویند: حاضریم همین مطلب را نزد خود شخص بگوییم؛ این هم اشتباه دیگرى است که خیال مى کنند اگر چیزى واقعیت داشته باشد غیبت نیست.

 

(پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج 15 ؛ ص616 - 618)

 

چه موقع بگوییم و چه موقع ساکت باشیم؟

 

امام علی علیه السلام می فرماید:

 

خاموش ماندن از سخن حکیمانه خیرى ندارد، چنانکه در گفتار جاهلانه نیز خیرى نیست.

 

لَا خَیْرَ فِی الصَّمْتِ عَنِ الْحُکْمِ کَمَا أَنَّهُ لَا خَیْرَ فِی الْقَوْلِ بِالْجَهْل‏ (نهج البلاغه، کلمه قصار 471)

 

آن‏جا که گفتار حکیمانه مفید و سودمند، راهنما و هدایت کننده است باید سخن گفت و آن‏جا که گفتار از سر جهل است، غیبت است، تهمت، افترا، دروغ، سخن ‏چینى، مطالب بیهوده و لغو است سکوت ترجیح دارد و البته گاه پیدا کردن مصادیق این دو کمى مشکل است، هواى نفس مى‏ گوید: این گفتار حکیمانه است، بگو؛ ولیکن شرع و عقل مى‏ گویند: سخنى است بیهوده یا فسادانگیز، مگو؛ و در این‏گونه موارد اگر انسان بر هواى نفس چیره نشود چه‏ بسا سخنان ناپسند را خوب و پسندیده پندارد و به سراغ آن برود و این همان چیزى است که به ‏عنوان تسویلات نفس و تزئینات شیطان معروف است. به همین دلیل هنگامى که از امام سجاد علیه السلام سؤال کردند که سکوت بهتر است یا کلام؟ فرمود: «هرکدام آفتى دارد. اگر کلام، خالى از آفت باشد از سکوت بهتر است». (پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج‏15 ؛ ص683).

 

کسی که توان گناه دارد ولی گناه نمی کند

 

امام علی علیه السلام می فرماید:

 

مجاهد شهید در راه خدا پاداشش بیشتر از کسى نیست که قدرت بر گناه داشته ولى خوددارى نموده. چنین انسان با عفّتى نزدیک است فرشته ‏اى از فرشتگان باشد.

 

مَا الْمُجَاهِدُ الشَّهِیدُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ لَکَادَ الْعَفِیفُ أَنْ یَکُونَ مَلَکاً مِنَ الْمَلَائِکَة

(کلمه قصار 474)

سخت ترین گناهان

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

 

 سخت ترین گناهان، گناهی است که گناهکار آن را سبک و کم بداند.

 

وَ قَالَ علیه السلام: أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَخَفَّ بِهَا صَاحِبُه‏ (کلمات قصار 477)

بدترین برادران

 

امام علی علیه السلام می فرمایند:

 

شَرُّ الْإِخْوَانِ مَنْ تُکُلِّفَ لَه

بدترین برادران کسی است که برای او به رنج بیفتی (نهج البلاغه، کلمه قصار 477)

 

سه جمله انگیزشی

  

سه جمله را یکی از دوستانم برایم فرستادند، نمیدانم از کیستند، ولی جالب بود، تقدیم به شما:

  

«هیچ‌ گاه به‌خاطر اینکه دیگران تو را تأیید نمی‌ کنند، از انجام کاری که آن را درست انجام می‌ دهی، دست برندار.»

 

«سکوت را با ضعف اشتباه نگیرید؛ انسان‌ های باهوش گام‌ های بزرگ را با صدای بلند بر نمی‌ دارند.»

 

«سقف رؤیاهای‌ تان را برای هماهنگ‌ شدن با واقعیت پایین نیاورید، بلکه باورهایتان را برای تطابق با هدف‌ تان بالا بکشید.»