نقش پراکنده کاری در شکست

 

مَنْ أَوْمَأَ إِلَى مُتَفَاوِتِ خَذَلَتْهُ الْحِیَلُ.

نهج البللاغه، حکمت 403

 

امام  علی علیه السلام فرمودند:

کسى که به کارهاى مختلف بپردازد نقشه ‏ها و تدبیرهایش به جایى نمى ‏رسد.

 

شاخص‌های انقلابی‌ بودن و انقلابی‌‌ ماندن از دیدگاه قرآن کریم

 

 متن زیر چکیده پایان نامه دکتری اینجانب با عنوان «شاخص‌های انقلابی‌ بودن و انقلابی‌‌ ماندن از دیدگاه قرآن کریم» است که در بهمن 1397 به راهنمایی استاد بزرگوار جناب آقای دکتر باکویی و مشاوره  استاد مجترم جناب آقای دکتر بهروزی لک دفاع شده است. صفحات آغازین پایان نامه را می توانید از طریق این صفحه ملاحظه فرمایید.

 

چکیده:

قرآن کریم برای همه نیازهای مادی و معنوی انسان برنامه جامع ارائه کرده است تا انسان را از تاریکی ضلالت و جهالت به هدایت و روشنی رهنمون سازد، برخی از این برنامه ها فراگیر بوده و عموم جامعه را در بر گرفته و باعث دگرگونی های بنیادی در همه زمینه های اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی، حقوقی و سیاسی می شود که از آن تعبیر به انقلاب می گردد. قرآن این تغییر همه جانبه در زندگی مردم را با بعثت پیامبران قرین ساخته است به گونه ای که بعثت انبیاء علیهم السلام را می توان نمونه ای از انقلاب های الهی دانست که الگویی برای انقلاب های دیگر برخاسته از تعالیم آن ها هستند. این نوشتار با در نظر گرفتن بعثت پیامبران به عنوان انقلاب، سعی در ذکر ویژگی های کلی و برجسته افرادی دارد که با پذیرش دعوت توحیدی انبیاء به آن ها ایمان آوردند؛ همچنین شاخص های برجسته افرادی را ذکر می کند که بر این دعوت توحیدی پایدار ماندند. با توجه به الگو گیری انقلاب اسلامی ایران از نهضت انبیاء علیهم السلام و اهمیت تبیین سنجه مناسب برای معرفی افراد انقلابی، جلوگیری از مصادره به مطلوب انقلابی گری، مقابله با آسیب ها، رفع تعارض ها و مقابله با معیارهای نادرست در تعیین مصادیق افراد انقلابی، دفاع از حقیقت انقلابیون و مقابله با تفاسیر نادرست و تهمت هایی ناروا نظیر خشونت طلبی و تحجرگرایی، ضرورت دارد تا شاخص های افراد انقلابی معرفی شوند تا بتوان ارزش این افراد و حرکت آن ها در جامعه را نمایان کرد و نمونه هایی به عنوان ملاک و معیار معرفی نمود. پژوهش حاضر با گردآوری، طبقه بندی و تحلیل محتوایی آیات قرآن کریم با کمک منابع کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد خداباوری، پیامبرپذیری، امانت داری، شکرگزاری، وفای به عهد، عفو و گذشت، علم گرایی، پایبندی به قوانین اجتماعی، صراحت در بیان مواضع انقلابی، نرمش قهرمانانه، مبارزه با اقتصاد ناسالم برخی از شاخص های نظری انقلابی ماندن هستند و ولایت پذیری، استکبارستیزی، عدم توجه به کمی نفرات، صبر و استقامت اهم شاخص های انقلابی بودن را تشکیل می دهند؛ همچنین مهم ترین شاخص های نظری انقلابی ماندن را می توان در استمرار اعتقاد به خدا، نبوت و معاد، حق پذیری، نفی شخص پرستی، مبارزه با ناهنجاری های فرهنگی، پذیرش مسئولیت های اجتماعی، صراحت در بیان مواضع انقلابی، حساسیت در برابر دشمن، مبارزه با فساد اقتصادی دانست، چنانکه هدف گیری آرمان ها، پای بندی به استقلال، رعایت تقوای فردی و سیاسی، نفی اشرافیت، زمان شناسی، شجاعت، ایثار و داشتن روحیه شهادت طلبی مهم ترین شاخص های عملی انقلابی ماندن هستند؛ و اعتقادات ضعیف و ارتکاب گناهان از مهم ترین موانع انقلابی ماندن محسوب می گردند.

 

کلید واژگان: انقلاب، بعثت پیامبران، شاخص، انقلابی بودن، انقلابی ماندن، قرآن کریم

 

دریافت صفحات ابتدایی پایان نامه از سایت ایرانداک

دقت قابل تحسین و اثرگذار یک نشریه

 

معمولا برای نوشتن مقالات بویژه مقالات باید دقت زیادی داشت و از به کار بردن واژه های زاید پرهیز نمود و باید به گونه ای افعال، حروف اضافه، جملات ، واژگان مترادف و... را به کار برد که از طولانی کردن بیهوده متن خودداری شده و مفهوم دقیق جملات و عبارات به خواننده منتقل شود. اگر با این شیوه در مقالات پژوهشی پیش نرویم، قطعا مقاله به مرحله پذیرش و چاپ نخواهد رسید. من هم به تبع از سایر اساتید و پژوهشگران، در نوشتن مقالات سعی می کنم چنین دقت هایی را داشته باشم، هر چند متناسب با مجله یا همایشی که مقاله را می فرستم میزان دقت در تعابیر کم و زیاد می شود.

 

اخیرا یکی از مقالات را برای یکی از مجلات پژوهشی ارسال کرده بودم که بحمد الله مورد پذیرش قرار گرفته بود، در مراحل آماده سازی برای چاپ چندین بار با دبیر اجرایی نشریه (که نظرات سردبیر، ارزیابان، سردبیر و ویرایشگر) را انعکاس می داد صحبت کردم، تقریبا همه مراحل مقاله آماده بود و حتی پیش نویس آماده شده برای چاپ را نیز برای من فرستادند. نکته قابل تامل، تحسین بر انگیر و اثرگذار دبیر اجرایی نشریه این بود که حتی در مراحل نهایی نیز کاملا دقت داشت، با این که من خودم آن مقاله را با علاقه بسیار زیادی نوشته بودم و لذا کاملا در الفاظ و تعابیر دقت می کردم ولی باید اعتراف کنم که دقت ایشان بیشتر از من بود. دقتی که در روی دو کلمه نشان داد و من هم تعابیر ایشان را پسندیده و تایید کردم.

 

فارغ از ارزش علمی مقاله چند نکته جالب برایم مشهود بود که از رفتار این عزیز بزرگوار بهره بردم:

الف: رفتار ایشان در وظیفه شناسی و جدیت در کار برایم درسی بود تا من نیز چنان باشم

ب: تلاش ایشان در تعابیر و مطالعه دقیق مطالب و پشتکاری که داشت کاملا تاثیرگذار بود.

و ...

 

معمولا درمقالات دوستانی که توفیق مطالعه مقاله آنها را داشتم یا مقالات دانشجویان را راهنمایی کردم این دو نکته جزء نکات ضعف مقالات محسوب می شود، مقالاتی که با کمی جدیت، وظیفه شناسی و پشتکار می تواند به سرانجام خوبی برسد و به ترویج علم درجامعه کمک کند.

 اصل مقاله که مربوط به امام رضا علیه السلام است بعدا در همین وبلاگ منتشر خواهد شد ان شاء الله

 

لیست پایان نامه های دکتری (Ph.D) رشته علوم قرآن و حدیث

 

یکی از راه های انتخاب موضوع پایان نامه، آشنایی با پایان نامه های تدوین شده است، لیست زیر برگرفته از سایت دانشگاه فردوسی مشهد، (با حذف اسامی اساتید و دانشجویان) در رشته علوم قرآن و حدیث است که در مقطع دکتری (PHD) در سال های اخیر دفاع شده اند و می تواند الگویی برای انتخاب موضوعات باشند. این عناوین در ادامه بخش اول و بخش دوم موضوعات پایان نامه کارشناسی ارشد معرفی می گردد.

 

عناوین به ترتیب حروف الفبا است و توضیح، تحلیل و نقد این عناوین هم مجالی دیگر می طلبد.

 

1. اصول و قواعد کشف استدلالی ساختار و غرض سوره های قران؛ دکتری (Ph.D)
2. بازخوانی آیات مرتبط با حوزة زنان در تفاسیر عصری (با تأکید بر تفاسیر المیزان، المنار، الفرقان، من وحی القرآن)؛ دکتری (Ph.D)
3. بررسی اندیشه های سلفی آلوسی وتأثیرآنهابرتفسیر آیات کلامی در تفسیر روح المعانی؛ دکتری (Ph.D)
4. بررسی آیات صاحب عنوان قرآن کریم(تاریخ نامگذاری،منشاءنامگذاری، تعددنام و...) ؛ دکتری (Ph.D)
5. بررسی آیات قرآنی مرتبط با شخص پیامبر صلی الله علیه و آله یا نزدیکان آن حضرت و سازگاری آن با جاودانگی قرآن کریم؛ دکتری (Ph.D)
6. بررسی پراگماتیسم از منظر قران کریم و تأثیر این مکتب بر مطالعات تفسیری و حدیثی معاصر؛ دکتری (Ph.D)
7. بررسی پیوند میان شناخت و ایمان با اخلاق فردی و اجتماعی در آموزه های قرآن؛ دکتری (Ph.D)
8. بررسی تطبیقی التزام به قواعد تفسیری و رعایت آنها در سه تفسیر کنز العرفان، زبده البیان و مسالک الافهام (با تکیه بر کتاب الطهاره و کتاب الصلاه) ؛ دکتری (Ph.D)
9. بررسی تطبیقی تفسیر کلامی شیخ طبرسی و جار الله زمخشری (با تاکید بر مبحث توحید) ؛ دکتری (Ph.D)
10. بررسی تطبیقی راهکارهای تربیت اخلاقی در قرآن کریم و عهد جدید؛ دکتری (Ph.D)
11. بررسی تطبیقی رویکرد تفسیری سلفیه در آیات مرتبط با توحید در تفاسیر ابن تیمیه، ابن کثیر و آلوسی؛ دکتری (Ph.D)
12. بررسی تطبیقی سود و مصلحت در نظام اقتصادی اسلام از دیدگاه قرآن و حدیث؛ دکتری (Ph.D)
13. بررسی تطبیقی عام و خاص، مطلق و مقید از دیدگاه قرآن پژوهان و اصولیان (با تأکید برآراء اصولیان امامیه)
14. بررسی تطبیقی مدیریت نفس در قرآن وحدیث وخودکنترلی در روانشناسی؛ دکتری (Ph.D)
15. بررسی تغنی قرآن کریم؛ چرایی و چگونگی؛ دکتری (Ph.D)
16. بررسی جایگاه غریب الحدیث و قواعد فهم آن؛ دکتری (Ph.D)
17. بررسی روایات تفسیری در تفسیرالبرهان و آسیب شناسی آن (با تاکید بر سوره حمد و بقره) ؛ دکتری (Ph.D)
18. بررسی روایات عرفانی تفسیر بیان السعاده؛ دکتری (Ph.D)
19. بررسی روش تفسیر ساختاری قرآن کریم و مبانی آن؛ دکتری (Ph.D)
20. بررسی روند شکل گیری برداشت های مختلف از آیه‏ی شاکله با تکیه بر دیدگاه های معاصر؛ دکتری (Ph.D)
21. بررسی رویکرد حدیثی محقق بحرانی در کتاب الحدائق الناضرة؛ دکتری (Ph.D)
22. بررسی رویکرد مثبت اندیشی در متون اسلامی و مقایسه آن با روانشناسی مثبت گرا؛ دکتری (Ph.D)
23. بررسی رویکردهای مفسّران و مترجمان پیرامون اضافه‌ی مصدر به فاعل و مفعول در قرآن کریم (با تکیه بر تفاسیر مشهور و ترجمه‌های منتخب)؛ دکتری (Ph.D)
24. بررسی سندی و متنی روایات دو باب از ابواب کتاب کافی (باب الذنوب و أبواب مرتبط با آن و باب أن الإیمان لا یضر معه سیئه) ؛ دکتری (Ph.D)
25. بررسی سندی و محتوایی روایات طبی منسوب به امام رضا علیه السلام در کتب اربعه؛ دکتری (Ph.D)
26. بررسی فرایند تفسیر وهابی عربستان (با تأکید بر تفسیر ابن عثیمین) ؛ دکتری (Ph.D)
27. بررسی قرائت های مطرح از آموزۀ «معرفت نفس» در قرآن و حدیث و مقایسۀ آن با مفاهیم مشابه در معنویت های نوظهور؛ دکتری (Ph.D)
28. بررسی گزارش و تحلیل واقدی از آیات قرآن کریم در المغازی ؛ دکتری (Ph.D)
29. بررسی مبانی اخلاق فضیلت مدار مسکویه و نراقی از منظر قرآن کریم؛ دکتری (Ph.D)
30. بررسی مبانی و روش های بکارگیری قاعده جری و تطبیق در حوزه تفسیر قرآن کریم؛ دکتری (Ph.D)
31. بررسی مبانی و قواعد تفسیر استقلالی آیات قرآن؛ دکتری (Ph.D)
32. بررسی مستندات قرآنی و روایی اندیشه های امام خمینی در حوزه ی دشمن ستیزی و پاسخ گویی به شبهات؛ دکتری (Ph.D)
33. بررسی نظریه تفسیر تمثیلی در آثار مفسران معاصر؛ دکتری (Ph.D)
34. بررسی و تبیین مؤلفه‌های تربیتی تفکر مدار بر مبنای آموزه‌های قرآن کریم؛ دکتری (Ph.D)
35. بررسی و نقد جایگاه یهود و صهیونیزم در تفسیر الکاشف علامه محمد جواد مغنیه؛ دکتری (Ph.D)
36. بررسی و نقد شبهات قرآنیون پیرامون حدیث شیعه (با تاکید بر کتاب مشکلة الحدیث یحیی محمد)؛ دکتری (Ph.D)
37. بن‏مایه‏های کلامی امامت در قصص قرآن کریم؛ دکتری (Ph.D)
38. پیامدهای استفاده و راههای اجتناب از مال حرام و شبهه دار از منظر آیات و روایات؛ دکتری (Ph.D)
39. پیشنهاد الگویی برای ترجمه قرآن و ارزیابی آن در دو ترجمه فارسی آیتی و فولادوند و دو ترجمه روسی کراچکوفسکی و زینالف؛ دکتری (Ph.D)
40. تاثیر روابط اجتماعی برارتقاء امنیت جامعه و آسیب‌شناسی آن ازمنظرقرآن کریم؛ دکتری (Ph.D)
41. تأثیر مبانی فقهی آیه الله جوادی آملی در تفسیر آیات الاحکام برمبنای تفسیر تسنیم؛ دکتری (Ph.D)
42. تاریخ تحلیلی قرائات در چهار قرن نخست هجری؛ دکتری (Ph.D)
43. تحلیل کیفی متن آیات جهاد در قرآن کریم؛ با تکنیک کدگذاری پی در پی؛ دکتری (Ph.D)
44. تحولات مفهومی نام‌های قرآن کریم (قرآن و کتاب) و علل آن در تاریخ فرهنگ اسلامی؛ با استفاده از روش تاریخ انگاره؛ دکتری (Ph.D)
45. تعیین و تحلیل شاخص‌های سلامت روانشناختی مبتنی بر صحیفۀ سجادیه؛ دکتری (Ph.D)
46. جایگاه عقل و کارکردهای آن درآرای تفسیری صحابه و تابعین (با تأکید بر مدرسه تفسیری مکه و مدینه براساس روایتهای تفسیر طبری) ؛ دکتری (Ph.D)
47. جریان شناسی اندیشه های تفسیری نومعتزله؛ مطالعه موردی مساله تاویل؛ دکتری (Ph.D)
48. جریان شناسی رویکرد فمینیسم اسلامی و تحلیل و ارزیابی آن؛ دکتری (Ph.D)
49. جریان شناسی نظریه های معاصر جامعیت قرآن کریم( با تکیه بر صد سال اخیر)؛ دکتری (Ph.D)؛ 
50. جریان‌شناسی تفسیر قرآن در ایران عصرصفوی؛ دکتری (Ph.D)
51. دیدگاه های کلامی سید علی خان مدنی و زمینه های آن پیرامون صفات الهی در ریاض السالکین؛ دکتری (Ph.D)
52. راهکارهای بهره گیری از آموزه های قرآنی در تقویت سرمایه اجتماعی (در دو حوزه امر به معروف و نهی از منکر و تولی و تبری) ؛ دکتری (Ph.D)
53. رحمت الهی ورابطه آن با کسب کمالات معنوی انسان از دیدگاه قرآن؛ دکتری (Ph.D)
54. رنج و شادی در اسلام و آیین بودا؛ دکتری (Ph.D)
55. روش حدیثی علامه شیخ محمد تقی شوشتری؛ دکتری (Ph.D)
56. روش های رویارویی پیامبران با جریان های مخالف با تکیه بر آزادی بیان در قرآن ؛ دکتری (Ph.D)
57. شبکه معنایی واژه نور با توجه به قرآن و روایات؛ دکتری (Ph.D)
58. شناخت مبانی و روش تفسیری التفسیر الوسیط (محمد سید طنطاوی) ؛ دکتری (Ph.D)
59. شناسایی و طبقه بندی اهداف و روش های تربیت اخلاقی قران و نقد رویکردهای موجود؛ دکتری (Ph.D)
60. ضوابط ترجمه واژگان مشترک در قرآن و زبان فارسی و بررسی آن در ترجمه های معاصر فارسی قرآن کریم (تحلیل 20 واژه مشترک در 20 ترجمه قرآن) ؛ دکتری (Ph.D)
61. عوامل گوناگونی تفسیر قران به قران در بررسی مقایسه ای تفسیر المیزان و اضواء البیان؛ دکتری (Ph.D)
62. فرآیند شکل گیری عمل صالح از منظر قرآن کریم؛ دکتری (Ph.D)
63. قرائت عاصم به روایت حفص؛ از ابتدا تا شهرت؛ دکتری (Ph.D)
64. کشف استدلالی ساختار و غرض سورۀ مبارکۀ احزاب؛ دکتری (Ph.D)
65. کشف قواعد مدیریتی از کلام علوی با تکیه بر نهج البلاغه؛ دکتری (Ph.D)
66. مبانی فهم قرآن و هرمنوتیک فلسفی: بررسی و نقد ره آوردهای اندیشه گادامر در مبانی فهم قرآن؛ دکتری (Ph.D)
67. محکم و متشابه از منظر قرآن و حدیث؛ دکتری (Ph.D)
68. معناشناسی شماری از اهمّ واژه های کلیدی شیعی با تکیه بر روش ایزوتسو؛ دکتری (Ph.D)
69. معناشناسیِ شناختی واژگان أب و والد در آیات ابراهیمی با نظر به تفاسیر متقدّم قرن1-5؛ دکتری (Ph.D)؛
70. معنای مشترک و درجات معنا در قرآن؛ دکتری (Ph.D)
71. ناهمسانی برخی روایتها با دانش امروز درباره خواص خوراکیها؛ دکتری (Ph.D)
72. نقش آگاهی از کتاب مقدس در مطالعات قرآنی؛ دکتری (Ph.D)
73. واکاوی دلایل انحصار بعضی از روایات ائمه اطهار علیهم‌السلام در منابع اهل سنت؛ دکتری (Ph.D)
74. یکسان سازی ترجمه عبارت‏های شبیه به یکدیگر (متشابهات لفظی) قرآن در برخی ترجمه‏های فارسی معاصر (با تأکید بر سوره مبارکه بقره) ؛ دکتری (Ph.D)

 

لیست پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی (در سال های اخیر)؛ بخش دوم

 

یکی از راه های انتخاب موضوع پایان نامه، آشنایی با پایان نامه های تدوین شده است، لیست زیر برگرفته از سایت دانشگاه فردوسی مشهد، (با حذف اسامی اساتید و دانشجویان) در رشته علوم قرآن و حدیث است که در مقطع ارشد در سال های اخیر دفاع شده اند و می تواند الگویی برای انتخاب موضوعات باشند. در برخی موضوعات مشابه (مثلا بررسی آرای تفسیری صحابه و تابعان)، فقط به یک پایان نامه اکتفا شده است.
 
 در ادامه مباحث بخش اول، عناوین بخش دوم پایان نامه ها به ترتیب حروف الفبا تقدیم می گردد. (توضیح، تحلیل و نقد این عناوین هم مجالی دیگر می طلبد).
 

1. تاریخ گذاری و بررسی فضای نزول سوره حج
2. تحقیق در آراء تفسیری مجاهد بن جبر مکی
3. تحلیل لغوی، روائی و قرآنی واژگان حق و صدق
4. تحلیل مضمون احادیث لیس منی/ منا در جوامع حدیثی شیعه
5. تحلیل معناشناختی واژه ذنب و جانشین های آن در قرآن کریم با تأکید بر تفاسیر (مجمع البیان، المیزان، الکشّاف، أنوارالتّنزیل و أسرارالتأویل، التّحریر و التّنویر)
6. تفسیر آیات علمی قرآن کریم نزد مفسرین قدما و معاصر
7. تلاش شریف مرتضی در علوم قرآن
8. جلوه های مدارا در سیره نظری وعملی امام سجاد،امام باقر وامام رضاعلیهم السلام
9. جمع‌ و بررسی روایات تفسیری محمد‌بن‌سنان
10. حصر در قرآن و چگونگی باز تاب آن در ترجمه های فارسی قرآن کریم
11. خاستگاه اجابت دعوت پیامبران و موانع آن در قرآن کریم با تأکید بر پیامبران اولی العزم
12. دیدگاههای مفسران معاصر نسبت به فرهنگ جاهلی در قرآن کریم
13. رابطه خودسازی و انجام وظایف اجتماعی از منظر قران کریم
14. روایات قابل پیوست به تفسیر موضوعی آیت الله جوادی آملی و تحلیل آنها (در موضوعات : ایمان، شرک، شکر، صبر)
15. روش الاحتجاج در خطبه فدکیه حضرت زهرا –علیها السلام- ریشه یابی قرآنی
16. روش ائمه (علیهم السلام) در پاسخگویی به سوالات با تکیه بر کتاب وافی
17. روش شناسی تفسیر تسنیم
18. روشهای تربیت مبتنی بر فطرت از نگاه قرآن کریم
19. روشهای رویارویی بین طاغوتیان و انبیاء و مؤمنان در قرآن کریم
20. رویکرد علامه فضل الله در تعامل با روایات در تفسیر من وحی القرآن»
21. ساختار شناسی، کشف فضای نزول و غرض سوره یونس
22. ساختارشناسی سوره ابراهیم
23. ساختارشناسی سوره حجر
24. ساختارشناسی سوره فتح
25. سرمایه اجتماعی در صحیفه سجادیه
26. سلمان فارسی و نقش او در حدیث
27. سیر تحول نگاه مفسران به غرض و ساختار سوره در تفسیر آیات قرآن کریم
28. سیر تطاول نسبت به خداوند ، انبیاء و کتب آسمانی به تفکیک سور مکی و مدنی
29. سیمای عبد و معبود در مناجات شعبانیه
30. شاخص های فرمانده ای سپاه در قران وحدیث
31. شاخصه های «بنده‌ی آرمانی» در ادعیه‌ی امام سجّاد (علیه السلام) (صحیفه‌ی سجادیه، دعای ابو حمزه ثمالی، مناجات خمسه عشر) و مقایسه ی آن با قرآن کریم
32. شخصیت پردازی چهره های منفی در قران کریم با تکیه بر تفاسیر معاصر
33. شرایط قبولی اعمال در قرآن و روایات
34. شیخ صدوق و آراء تفسیری او در آثارش -گردآوری و بررسی
35. عجائب تسبیح در قرآن کریم
36. قرائت‌های قرآنی در التبیان فی تفسیر القرآن شیخ طوسی
37. قواعد و روش های فهم حدیث از دیدگاه روایات
38. کشف ارتباط اسامی سور طواسیم با محتوای آنها
39. گردآوری و بررسی روایات تفسیری زید شحام
40. گردآوری و بررسی روایت‌های تفسیری محمد بن مسلم ثقفی
41. گردآوری و مطالعه روایات تفسیری حریز سجستانی
42. گفتگوی دوزخیان در قیامت و دلالتهای تربیتی آن در قرآن کریم
43. مبانی و راهکارهای تربیت اخلاقی در قران کریم
44. مدیریت رنج و تأثیر آن بر معناداری زندگی در باورها و سیره امام حسین(علیه السلام)در مقایسه با نظرات روانشناسان غربی
45. معرفی مهم‌ترین تفاسیر وجیز و ویژگی‌های آن (با تأکید بر مقایسه آن‌ها در جزء اول قرآن)
46. معناشناسی واژه‌ی «حلم» در ادبیات عربی اعم از حوزه‎ی لغت، قرآن کریم و حدیث
47. مفهوم شناسی و بررسی اوصاف خاص برای انبیاء الهی در قرآن
48. مقایسه المیزان و مواهب الرحمن در بهره گیری از حدیث
49. مکتب تفسیری مدینه در دو قرن اول هجری(تا پایان سال 200)
50. نقد و بررسی چگونگی تفسیر آیات ولایت و امامت در «التفسیر الحدیث» محمد عزه دروزه
51. نقد و بررسی روایات مربوط به مواجهه ی امام صادق (علیه السلام) با منصور عباسی
52. نقش عوامل انسانی و تقدیر الهی در رزق انسان و بررسی رابطه آن ها در روایات
53. نکته های تربیتی در سوره عنکبوت
54. واکاوی معیارهای تفضیل در روایات کافی- بخش اصول

 

 

لیست پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی (در سال های اخیر)؛ بخش اول

یکی از راه های انتخاب موضوع پایان نامه، آشنایی با پایان نامه های تدوین شده است، لیست زیر برگرفته از سایت دانشگاه فردوسی مشهد، (با حذف اسامی اساتید و دانشجویان) در رشته علوم قرآن و حدیث است که در مقطع ارشد در سال های اخیر دفاع شده اند و می تواند الگویی برای انتخاب موضوعات باشند. در برخی موضوعات مشابه (مثلا بررسی آرای تفسیری صحابه و تابعان)، فقط به یک پایان نامه اکتفا شده است.

 

عناوین بخش اول پایان نامه ها به ترتیب حروف الفبا تقدیم می گردد. (توضیح، تحلیل و نقد این عناوین هم مجالی دیگر می طلبد).

 

1. انحراف اعتقادی؛ زمینه ها،عوامل پیدایش، راه های پیشگیری و درمان از دیدگاه قرآن کریم
2. اهداف، ابعاد و روشهای تربیتی داستان حضرت مریم و حضرت عیسی در قرآن کریم
3. آداب کلام و سخن گفتن در قرآن کریم
4. آرای غیر مبیّن و اقوال مردد علامه طباطبایی در تعیین مکی و مدنی سوره ها و تبیین ملاک های ایشان
5. بازتاب معارف قرآنی در بیانات امام علی (علیه السلام) پیرامون تقوا و متقین در نهج البلاغه
6. بازخوانی شبهات اعتقادی و سیاسی - اجتماعی عصر امام علی و پاسخ آنها در معارف علوی
7. برجسته ترین مقامات معنوی انسان و جایگاه آن ها در قرآن کریم
8. برخورد با منکرات و انحرافات اجتماعی در کلام امام علی (علیهم السلام) وارائه راهکارهای عملی مترتب برآن
9. بررسی ابعاد لذت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه
10. بررسی ادبی - تفسیری انفرادات قرائت حمزه کوفی و مقایسه آن با قرائات سبع
11. بررسی ارتباط «برگزیدگی» و «دنیا گرایی» در انحرافات و رفتار های قوم یهود در قرآن کریم
12. بررسی ارتباط عزت با تربیت دینی بر اساس کلام ائمه(علیهم السلام)
13. بررسی آراء تفسیری آلوسی از نگاه علامه طباطبایی
14. بررسی آیات مربوط به طلاق در قرآن
15. بررسی آیه 18 سوره مبارکه جن در تفاسیر به ترتیب تاریخی و تحلیل روایات و شبهات پیرامون آیه
16. بررسی برداشت های آقای صفایی حائری از قرآن کریم
17. بررسی تحلیلی روایات «وجبت له الجنة» و روایات هم مضمون آن
18. بررسی تحلیلی روایات رحم الله در جوامع حدیثی شیعه
19. بررسی تحلیلی مقاصد و مدالیل سورة فجر
20. بررسی تطبیقی دیدگاه علامه طباطبایی و ابن عاشور درباره نسخ در قرآن
21. بررسی تطبیقی دیدگاه‌های ارائه‌شده درباره‌ی آیات برزخ
22. بررسی تطبیقی عام و خاص، مطلق و مقید از دیدگاه قرآن پژوهان و اصولیان (با تأکید برآراء اصولیان امامیه)
23. بررسی تطبیقی مبانی و آراء قرآنی عایشه بنت الشاطی و إبن عاشور
24. بررسی تطبیقی مبانی و شیوه های تفسیری آیت الله جوادی آملی و آیت الله سبحانی در تفسیر موضوعی(با محوریت منشور جاوید و تفسیر موضوعی جوادی آملی )
25. بررسی تطبیقی مسئله مخالفت برخی شیعیان با امام زمان پس از ظهور و مخالفت اکثریت یهود با پیامبر اسلام
26. بررسی تعامل منافقان و اهل کتاب در عصر پیامبر صلی الله و علیه و آله از منظر قرآن کریم
27. بررسی جایگاه تربیت عاطفی در دو تفسیر المیزان و تسنیم
28. بررسی جواب شرط و قسم های محذوف در قران و تاثیر آن بر ترجمه های قرانی
29. بررسی چالش های درون قرآنی و جهان شمولی و جاودانگی قرآن
30. بررسی حوزه معنایی واژگان «قرار و استقرار» در قرآن کریم
31. بررسی دیدگاه قرآن پژوهان درباره علم الموهبه (ارتباط طهارت روح با تفسیر قرآن)
32. بررسی روش فقه الحدیثی علّامه مجلسی(ره) در ملاذ الأخیار
33. بررسی سندی و محتوایی احادیث «ماترددت فی شیء...»
34. بررسی سور مفصلات و وجوه برتری پیامبر(ص) به آن ها (بر اساس روایت نبوی تقسیم چهارگانه قرآن)
35. بررسی سیر تحول و علل شکل گیری دیدگاه های مختلف مفسران در آیات مربوط به ذوالقرنین
36. بررسی عوامل اختلاف تفسیری و امکان حمل آن بر آیات قرآن کریم
37. بررسی عوامل تقویت و تضعیف اراده از منظر قرآن کریم
38. بررسی فرضیه تکرار نزول
39. بررسی مبانی و آراء تفسیری آیت الله مصباح یزدی
40. بررسی مبانی، روش ها و فوائد کشف فضای نزول سور و تطبیق آن در دو سوره (حج و عادیات)
41. بررسی محتوا، شیوه و کارآمدی منظومه مباحث کلامی سوره مبارک اسراء
42. بررسی معجزات شق القمر و ردالشمس
43. بررسی معیارهای گفت‌وگوی مطلوب و ارائه راهکارهای تحقق آن از منظر قرآن
44. بررسی مفهوم توفی در قرآن کریم با تاکید بر آیه پنجاه و پنجم سوره آل عمران
45. بررسی مفهوم کلمه در اسلام و مقایسه آن با مسیحیت
46. بررسی مواجهه‌های تربیتی ائمه (علیهم‌السلام) با مخاطبان مخالفشان، به روش تحلیل محتوا
47. بررسی نزول سورة معارج درباره واقعه غدیر خمّ و نصب امام علی (علیه السلام)
48. بررسی نظام طرح داستان حضرت موسی (علیه السلام) درقرآن
49. بررسی و تحلیل آرای مفسران پیرامون ساختار قرآنی آیات الله یحب و الله لایحب
50. بررسی و تحلیل پدیده نفاق در تفسیر تسنیم
51. بررسی و نقد چگونگی تناسب سوره ها در «تفسیر مراغی»
52. بررسی و نقد روایات سعد و نحس ایام
53. بررسی واژه های غیر حجازی قرآن براساس ترجمه های فارسی قرآن کریم با تاکید بر ده ترجمه ی برگزیده
54. بررسى و تحلیل قریه ، بلده و مدینه - از منظر قرآن
55. پدیده چندمعنایی در قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی
56. پژوهشی در خاستگاه روایی آرای تفسیری علامه طباطبایی
57. پژوهشی درباره مسائل اجتماعی در قرآن کریم با تأکید بر مسئله نفاق
58. پیامدهای مربوط به مانع تراشی شیطان در مسیر تربیت انسان و نحوه مواجهه با آنها در قرآن کریم
59. پیوند اوصاف الهی مذکور در فواصل آیات سور آل عمران ونساء با مضامین آیات
60. تاثیر روایات در ایجاد افراط گرایی دینی
61. تاثیر قدرت صفویه بر خوانش روایات مبنی بر مناسبات شیعه و سنی

 

 

راهی برای تقویت روحیه مطالعه و پژوهش

 

در روایات اهل بیت علیهم السلام و توصیه های بزرگان دینی و مطالب آموزشی اساتید روان شناسی، برای تقویت روحیه و تشویق به مطالعه، توجه به علما، ارج نهادن به آنها و مطالعه زندگی نامه آنها سفارش شده است، یکی از راه هایی که برای تقویت روحیه مطالعه مناسب است مطالعه کلی آثار علماست بدین صورت که در زندگی علما به تالیفاتی که داشتند توجه شود و به صورت کلی به آنها نگاه شود (لیست کتابها، زمان تالیف، عناوین مقالات، زمان تالیف و...)

 

گاهی این مطالعه مربوط به علمای پیشین است که بزرگانی در گذشته چه زحماتی کشیده اند تا علم بدین صورت در اختیار ما قرار گرفته است، در هر رشته ای هم این بزرگان وجود دارد که زندگی نامه های آنها تدوین شده و در اختیار ما قرار دارد. در شبکه جهانی اینترنت نیز اطلاعات ذیقیمتی در این زمینه یافت می شود.

گاهی نیز این مطالعه مربوط به علمای معاصر است که از نزدیک برخی از آنها را دیده ایم و از نزدیک با آنها صحبت کرده ایم، آثار و مقالات آنها را مطالعه کرده ایم، در کلاس های درسی پای صحبت های آنها نشسته ایم، هر چند در برخی موارد ما اشکالاتی در شیوه تدریس یا رفتار این اساتید دیده ایم ولی اغلب اساتیدی را می شناسیم که به نظر ما موفق بودند و تلاش زیادی کردند. به نظر می رسد مطالعه زندگی و آثار کلی این اساتید در تشویق به مطالعه بیشتر اثر دارد؛ اینها اساتیدی هستند که با هر تلاشی در همین عصر به جایگاهی در دانش و معرفت دست یافته اند، بنابراین در شرایط مشابهی قرار داریم، الگو بودن اینها نیز در این جهت حائز اهمیت است.

 

دو نکته تکمیلی:

الف: گاهی حجاب معاصرت باعث می شود که ارزش این اساتید را ندانیم و فقط به سراغ ابو علی سینا، زکریای رازی و شیخ طوسی و... برویم که قرن ها با ما فاصله دارند. حجاب معاصرت نباید مانع شناخت اساتید و بزرگان معاصر باشد.

ب: لازم نیست زندگینامه ای تدوین شده از این بزرگان در دسترس باشد - که اغلب هم ندارند- لکن با مراجعه به سایت های مراکز علمی می توان اطلاعات نسبی از آنها به دست آورد و یا مقالات آنها را - که بیانگر جهت تلاش علمی است- در اینترنت یافت. علاوه بر این که صوت یا فیلم تدریس بعضی از آنها نیز در سایت های شخصی یا در کانال های اطلاع رسانی شبکه های اجتماعی وجود دارد و می تواند نکاتی آموزنده و تشویق کننده برای هر خواننده ای باشد.

 

با آرزو و دعا برای توفیق روز افزون همه اساتیدی که در طول تحصیل برای آموزش و پرورش من زحمت کشیدند که قطعا درسهای علمی و عملی بعضی از آن بزرگواران بیشتر تاثیرگذار بوده و هرگز یاد آنها فراموش نخواهم کرد:

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ دُعَاتِکَ الدَّاعِینَ إِلَیْکَ، وَ هُدَاتِکَ الدَّالِّینَ عَلَیْکَ، وَ مِنْ خَاصَّتِکَ الْخَاصِّینَ لَدَیْکَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

 

خیار فروش

 احکام به سادگی به دست ما نرسیده اند، داستان زیر که شهید مطهری نقل کرده است نشان می دهد ائمه علیهم السلام در چه شرایطی زندگی می کردند و یاران اهل بیت علیهم السلام به چه سختی هایی به احکام اسلام مطابق تعالیم اهل بیت علیهم السلام دست یافته اند، اصل داستان با نقل شهید مطهری تقدیم می گردد:

 

در قرن دوم هجرى، مسأله سه طلاقه کردن زن در یک مجلس و یک نوبت، مورد بحث و گفتگوى صاحبنظران بود. بسیارى از علما و فقهاى آن عصر معتقد بودند که سه طلاق در یک نوبت- بدون اینکه رجوعى در میان آنها فاصله شود- درست است. اما علما و فقهاى شیعه به پیروى از امامان عالیقدر خود اینچنین طلاقى را باطل و بى اثر مى دانستند. فقهاى شیعه مى گفتند سه طلاق کردن زن در صورتى درست است که در سه نوبت صورت گیرد، به این معنى که مرد زن را طلاق دهد و سپس رجوع کند، دوباره طلاق دهد، باز رجوع کند، آنگاه براى سومین نوبت طلاق دهد. در این هنگام است که حق رجوع در عده از مرد سلب مى شود. بعد از عده نیز حق ازدواج مجدد ندارد، مگر بعد از آنکه تشریفات «محلل» صورت گیرد، یعنى آن زن با مرد دیگرى ازدواج کند و ... بعد میانشان به طلاق یا وفات جدایى بیفتد.

 

مردى در کوفه زن خود را در یک نوبت سه طلاقه کرد و بعد، از عمل خود پشیمان شد، زیرا به زن خود علاقه مند بود و فقط یک کدورت و شکرآب جزئى سبب شده بود که تصمیم جدایى بگیرد. زن نیز به شوهر خود علاقه داشت. از این رو هر دو نفر به فکر چاره جویى افتادند.

علمى که جایش توى بقچه و قابل دزدیدن باشد، آن علم نیست

غزالى، دانشمند شهیر اسلامى، اهل طوس بود (طوس قریه اى است در نزدیکى مشهد). در آن وقت، یعنى در حدود قرن پنجم هجرى، نیشابور مرکز و سواد اعظم آن ناحیه بود و دارالعلم محسوب مى شد. طلاب علم در آن نواحى براى تحصیل و درس خواندن به نیشابور مى آمدند. غزالى نیز طبق معمول به نیشابور و گرگان آمد و سالها از محضر اساتید و فضلا با حرص و ولع زیاد کسب فضل نمود. و براى آنکه معلوماتش فراموش نشود و خوشه هایى که چیده از دستش نرود، آنها را مرتب مى نوشت و جزوه مى کرد. آن جزوه ها را که محصول سالها زحمتش بود مثل جان شیرین دوست مى داشت.

 

بعد از سالها عازم بازگشت به وطن شد. جزوه ها را مرتب کرده در توبره اى پیچید و با قافله به طرف وطن روانه شد.

از قضا قافله با یک عده دزد و راهزن برخورد. دزدان جلو قافله را گرفتند و آنچه مال و خواسته یافت مى شد یکى یکى جمع کردند.

 

نوبت به غزالى و اثاث غزالى رسید. همینکه دست دزدان به طرف آن توبره رفت، غزالى شروع به التماس و زارى کرد و گفت: «غیر از این، هرچه دارم ببرید و این یکى را به من واگذارید.»

دزدها خیال کردند که حتما در داخل این بسته متاع گران قیمتى است. بسته را باز کردند، جز مشتى کاغذ سیاه شده چیزى ندیدند.

گفتند: «اینها چیست و به چه درد مى خورد؟».

غزالى گفت: «هرچه هست به درد شما نمى خورد، ولى به درد من مى خورد.».

- به چه درد تو مى خورد؟.

- اینها ثمره چند سال تحصیل من است. اگر اینها را از من بگیرید، معلوماتم تباه مى شود و سالها زحمتم در راه تحصیل علم به هدر مى رود.

- راستى معلومات تو همین است که در اینجاست؟.

- بلى.

- علمى که جایش توى بقچه و قابل دزدیدن باشد، آن علم نیست، برو فکرى به حال خود بکن.

این گفته ساده عامیانه، تکانى به روحیه مستعد و هوشیار غزالى داد. او که تا آن روز فقط فکر مى کرد که طوطى وار از استاد بشنود و در دفاتر ضبط کند، بعد از آن در فکر افتاد که کوشش کند تا مغز و دماغ خود را با تفکر پرورش دهد و بیشتر فکر کند و تحقیق نماید و مطالب مفید را در دفتر ذهن خود بسپارد.

 

غزالى مى گوید: «من بهترین پندها را، که راهنماى زندگى فکرى من شد، از زبان یک دزد راهزن شنیدم.»

 

منبع: مجموعه آثار شهید مطهری، ج 18 ص: 233 و 234

تدوین تفسیر المیزان علامه طباطبایی چگونه آغاز شد؟

 

راوی: مهدى حائرى تهرانى

 

علّامه حقوق زیادى بر گردن من دارند و افتخار شاگردى ایشان را دارم. وقتى محضر ایشان رسیدم، سؤالات زیادى در فقه و اصول و فلسفه داشتم که ایشان پاسخگوى من شدند و من از همان آغاز مجذوب ایشان شدم. از ایشان سؤال کردم که مى توانم درس خصوصى خدمتشان داشته باشم، که براى بنده و چند نفر از رفقا، درس اصول قرار دادند، البته آن موقع فقط شرح منظومه مى گفتند. با آقا جلال آشتیانى و چند نفر از فضلا خدمت ایشان درس کفایه را- با این که مقدارى از آن را خوانده بودیم- تکمیل کردیم و همچنین درس فقه را فراگرفتیم.

 

من از ایشان تقاضا کردم چون در قم درس تفسیر نداریم، درس تفسیر بگذارید، زیرا تفسیر باید از دروس اصلى حوزه باشد. ایشان تفسیرى ننوشته بودند؛ فقط جزوه اى به من نشان دادند و گفتند: این پانزده جزء قرآن است که وقتى تبریز بودم و کسى تفسیر مى گفت، وظیفه خود دانستم یک تفسیر بنویسم.

 

تفسیر ایشان را گرفتم و مطالعه کردم. دیدم خیلى مختصر است. گفتم: شما درس تفسیر بگذارید. ایشان قبول کردند، به شرطى که روز پنج شنبه باشد و هر کدام از حاضران یک دوره تفسیر را بخوانند. تفسیر المیزان  از همان مجلس پنج شنبه سرمشق گرفت.

 

این درس، حدود یک سال و نیم در منزل ما بود. بعداً طلّاب حوزه مطلع شدند که ایشان درس تفسیر دارند و جلسه اى گذاشتند که تدریس عمومى کنند. ایشان بعد از یک سال و نیم آماده شد تفسیر در حوزه علمیّه باشد. اعلام کردیم در مسجد سلماسى درس تفسیر در جلسه خصوصى ایشان مى نوشتند و ما مطالبى را که از تفاسیر دیگر جمع آورى کرده بودیم، مى گفتیم و ایشان در تفسیرشان اضافه مى کردند. تفسیر عمومى که شروع شد، ازدحام آوردند و به حدود پانصد نفر- که تا آن زمان سابقه نداشت- رسیدند. تفسیر ایشان یکى از مواد درسى حوزه شد. بعد از این که دوره اوّل تفسیر تکمیل شد، به بنده مرحمت کردند.

 

من گفتم: باید این، چاپ بشود و آوردم تهران و با بعضى دوستان صحبت کردم و تفسیر چاپ شد. این تفسیر بیست سال طول کشید و خودشان بعداً متصدى نوشتن آن شدند. بعد از این که تفسیر عربى ایشان چاپ شد، گفتم: این تفاسیر به فارسى ترجمه بشود تا بیش تر مورد استفاده قرار بگیرد.

 

حدود بیست سال ایشان زحمت کشیدند و من حتى تابستان ها خدمت ایشان بودم و با دوستان در خدمتشان کتاب ها را تصحیح و براى چاپ آماده مى کردیم.

 

مرزبان وحی و خرد؛ یادنامه مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبائى قدس سره، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) ، چاپ: اول،  1381 صفحه 725 و 726

تدریس تفسیر فقط برای دو نفر

 

حاج شیخ لطفعلى زنوزى، نامه اى به علّامه طباطبائى نوشت و مرا به ایشان معرفى کرد.

به تبریز رفتم و از هر کس سؤال مى کردم، او را نمى شناخت، جز یکى از علما. سرانجام به خدمتش رسیدم، دیدم تفسیر آیات  «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ » و «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ » را فقط براى دو نفر تدریس مى کرد.

 

 (راوی: آیت الله احمدی میانجی)

 

مرزبان وحی و خرد؛ یادنامه مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبائى قدس سره، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) ، چاپ: اول،  1381 صفحه 717 و 718

علامه طباطبایی چه روزی درس را تعطیل می کرد؟

 

[علامه طباطبایی] مى فرمود:

دوازده سال نجف بودم و در این سال ها تنها دوازده روز درس راتعطیل کردم یعنى سالى یک روز. در طول سال هیچ روزى را تعطیل نمى کردم، جز روز عاشورا.

 

مرزبان وحی و خرد؛ یادنامه مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبائى قدس سره، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) ، چاپ: اول،  1381 صفحه 714

من اگر خارم و گر گل چمن‏ آرایى هست

 

 بخشی از زندگی خود نوشت علامه طباطبایی:
 
هر کسى حسب حال خود در زندگى اش خوشى و تلخى و زشت و زیباهایى دیده و خاطره هایى دارد. من نیز به نوبه خود و خاصه از این نظر که بیشتر دوره زندگانى خود را با یتیمى یا غربت یا مفارقت دوستان یا انقطاع وسایل و تهیدستى و گرفتارى هاى دیگر گذرانیده ام، در مسیر زندگى با فراز و نشیب هاى گوناگون رو به رو شده، در محیطهاى رنگارنگ قرار گرفته ام. ولى پیوسته حس مى کردم که دست ناپیدایى مرا از هر پرتگاه خطرناک نجات مى دهد و جاذبه مرموزى از میان هزارها مانع بیرون کشیده، به سوى مقصد هدایت مى کند.

من اگر خارم و گر گل چمن آرایى هست 

  که از آن دست که مى پروردم مى رویم

 
در اوایل تحصیل که به صرف و نحو اشتغال داشتم، علاقه زیادى به ادامه تحصیل نداشتم و از این روى هر چه مى خواندم نمى فهمیدم و چهار سال را به همین نحو گذرانیدم. پس از آن، یک باره عنایت خدایى دامن گیرم شده، عوضم کرد. و در خود یک نوع شیفتگى و بى تابى نسبت به تحصیل کمال حس نمودم. به طورى که از همان روز تا پایان ایام تحصیل که تقریباً هفده سال طول کشید، هرگز از تعلیم و تفکر، احساس خستگى و دلسردى نکردم و زشت و زیباى جهان را فراموش نموده و تلخ و شیرین حوادث را برابر مى پنداشتم. بساط معاشرت غیراهل علم را به کلى برچیدم.

 
در خورد و خواب و لوازم دیگر زندگى به حداقل ضرورى قناعت نموده، باقى را به مطالعه مى پرداختم. بسیار مى شد (و به ویژه در بهار و تابستان) که شب را تا طلوع آفتاب با مطالعه مى گذرانیدم و همیشه درس فردا را شب پیش مطالعه مى کردم و اگر اشکالى پیش مى آمد با هر خودکشى بود حل مى نمودم و وقتى به درس حضور مى یافتم از آنچه استاد مى گفت قبلًا روشن بودم و هرگز اشکال و اشتباه درس پیش استاد نبردم.


منبع: بررسی های اسلامی، ج 1، ص: 21 و 22

خسارت روحی علامه طباطبایی در چه زمانی اتفاق افتاد؟

 

بخشی از زندگی خودنوشت علامه طباطبایی:

 

سال 1304 براى تکمیل تحصیلات خود عازم حوزه نجف گردیدم ... سال 1314 بر اثر اختلال وضع معاش، ناگزیر به مراجعت شده، به زادگاه اصلى‏ خود (تبریز) برگشتم و ده سال و خرده‏ اى در آن سامان به سر بردم که حقاً باید این دوره را در زندگى خود دوره خسارت روحى بشمارم، زیرا بر اثر گرفتارى ضرورى به معاشرت عمومى وسیله تأمین معاش (که از مجراى فلاحت بود) از تدریس و تفکر علمى (جز مقدارى بسیار ناچیز) باز مانده بودم و پیوسته با یک شکنجه درونى به سر مى ‏بردم.

 

در سال 1325 از سر و سامان خود چشم پوشیده، زادگاه اصلى را ترک گفتم و متوجه حوزه قم گردیده، بساط زندگى را در این شهر گستردم و دوباره اشتغالات علمى را از سر گرفتم و تاکنون که اوایل سال 1341 مى ‏باشد، روزگار خود را در این سامان مى ‏گذرانم.

 

بررسی های اسلامی، موسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، چاپ: دوم، 1388،  ج‏1، ص: 20 و 21