غذای آماده خدا

 

از فرمایشات نبی گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) است که: دهان را خوشبو کنید زیرا دهان انسان، راه قرآن است «طیّبوا أفواهکم فإن أفواهکم طریق القرآن»[1]

 

امام رضا (علیه السلام) نیز از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کند که فرمود: «أفواهکم طرق من طرق ربّکم فنظفوها»[42]. نه فقط دندان را مسواک کنید، بلکه دندان و زبان و فضای دهان را هم پاک کنید. هم از خوردن غذای شبهه ناک بپرهیزید و هم از گفتن حرف مشکوک دوری کنید تا دهان شما شایستگی پیدا کند مجرای الفاظ قرآن گردد.

 

اگر قرآن، که کوثر و چشمه زلال است، از دهان لایه روبی نشده عبور کند بی اثر است؛ رنگ می گیرد و بو می پذیرد و چون می خواهید قرآن بخوانید و سخن شما در دیگران اثر کند و خودتان هم که می شنوید متأثر شوید، دهان را پاک نگه دارید.

 

در حدیثی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است: «إنّ هذا القرآن مأدبة الله فتعلّموا مأدبته ما استطعتم»[3]. قرآن غذای آماده الهی است. قرآن سفره ای نیست که هر کسی غذای خود را همراه بیاورد و بر آن سفره بخورد. یعنی کسی حق ندارد خواسته های خود را بر قرآن تحمیل کند و برداشتهای خود را به حساب قرآن بگذارد؛ زیرا قرآن غذایی است آماده که هر کسی گرسنه معارف باشد از این غذا استفاده خواهد کرد.

 

پی نوشت:

 [1] ـ کنز العمال، ج 1، ص 603، ح 2752.

[2] ـ بحار، ج 73، ص 130.

[3] ـ بحار، ج 89، ص 19.

 

منبع: حکمت عبادات تالیف آیت الله جوادی آملی، ص 207 و 208

 

مقاله مسواک 4: آداب مسواک زدن

از آنجایی که اسلام دین کامل و جامعی است برای هر امری آداب خاصی مقرر کرده است، از حج گرفته تا نماز، خواب و...؛ از این روی در مورد مسواک کردن هم دستورات خاصی وارد شده است که به طور مختصر به بررسی آنها می پردازیم.

1. مسواک امری مستحبی است.

2. بهتر است موقع وضو مسواک نماییم.

3. اگر قبل از وضو مسواک فراموش شد، بعد از وضو اقدام به این کار نماییم.

4. مسواک موقع برخاستن از خواب و سحرگاه مستحب است.

5. قبل از قرائت قرآن مستحب

مقاله مسواک 3: فضیلت و آثار مسواک

مسواک در روایات متعددی از سنت نبوی شمرده شده است[1] و پیامبر به اندازه ای به آن سفارش شده است که می فرماید:  جبرئیل آنقدر به من در مورد مسواک سفارش کرد که ترسیدم دندانهایم درد کنند یا بریزند (قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ ع یُوصِینِی بِالسِّوَاکِ حَتَّى خَشِیتُ أَنْ أُحْفِیَ أَوْ أَدْرَدَ)[2]. گاهی مسواک اساس وضو ذکر شده است (السِّوَاکُ شَطْرُ الْوُضُوءِ)[3] همچنین نقل شده است که اگر مردم می دانستند که چه آثاری در مسواک نهفته است آن را خود به زیر لحاف می بردند (کنایه از اینکه همیشه آن را همراه خود داشتند) [4].

مسواک بر طبق روایتی دارای دوازده خصلت است: پاک کننده دهان، باعث خشنودی پروردگار، سفید کننده دندان ها، از بین برنده آنچه از چرک در دهان جمع شده و باعث خرابی دندان می شود، کم کردن بلغم، زیاد نمودن اشتها، مضاعف کردن حسنات، نوعی برپا داشتن سنت نبوی، باعث حضور ملائکه، محکم کردن لثه، پاک کردن راه قرآن، دو رکعت نماز با مسواک برتر از هفتاد رکعت بدون مسواک است. [5]

علاوه بر حدیث فوق

مقاله مسواک 2: نگاهی به واژه مسواک

مسواک نمودن به معنای شستن دندان ها و دهان می باشد چه با دست و چه با کمک شیء دیگر. همانطوری که در برخی از روایات اشاره به مسواک نمودن با انگشت ابهام شده است (قَالَ النَّبِیُّ ص التَّشْوِیصُ بِالْإِبْهَامِ وَ الْمُسَبِّحَةِ عِنْدَ الْوُضُوءِ سِوَاکٌ؛ قطب راوندی، سعید بن هبة الله (م573ق)؛ الدعوات، ص161؛ همو، النوادر؛ ص44؛  ابن حیون، نعمان بن محمد(259-363ق)؛ دعائم الاسلام؛ ج1، ص119؛ نوری، حسین بن محمد تقی (1254-1320ق)؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص369) و در روایت دیگری با شاخه ای از درخت زیتون (عَنِِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ نِعْمَ السِّوَاکُ الزَّیْتُونُ مِنَ الشَّجَرَةِ الْمُبَارَکَةِ؛ متقی هندی، علی بن حسام الدین (588-975ق)؛ کنزالعمال، ج9،ص 321؛ ج6، ص429؛ نوری، حسین بن محمد تقی (1254-1320ق)؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص369؛ طبرسی، حسن بن فضل (قرن6)؛ مکارم الاخلاق؛ ص49.) یا درخت «اراک» (وَ کَانَ صلی الله علیه و آله و سلم یَسْتَاکُ بِالْأَرَاکِ أَمَرَهُ بِذَلِکَ جَبْرَئِیلُ علیه السلام؛ ابن حجر عسقلانی م852ق، تلخیص الحبیر، ج1، ص385؛ طبرسی، حسن بن فضل (قرن6)؛ مکارم الاخلاق؛ ص39؛ نوری، حسین بن محمد تقی (1254-1320ق)؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص368 و369) از سنت پیامبر دانسته شده است، البته مسواک های زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از چوب نرمی به نام «درخت اراک» ب دست می آمد که هم اکنون نیز از آن نوع درخت در عربستان یافت می شود (شبر، عبدالله (1774-1826م)؛ الاخلاق؛ ص55).

در قرآن کریم واژه مسواک

مقاله مسواک 1: مسواک در سیره انبیاء علیهم السلام

در سال 1385و 1386 مطالعاتی در باره مسواک در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم انجام دادم که انجام خدمت سربازی مانع از تکمیل به موقع آن گردید برخی از مطالب آن را  منتشر می کنم شاید فرصتی دست داد برای تکمیل مطالب:

مسواک در سیره انبیاء علیهم السلام

مسواک یکی از آداب مستحب شرعی است که با پیشرفت علوم تجربی اهمیت آن روز به روز بیشتر نمایان می شود، در نگاهی کوتاه به تاریخ، بیشترین تاکید را از زبان معصومین علیهم السلام می شنویم؛ اگرچه تاریخ دقیق آن را شاید بتوان به زمان حضرت آدم علیه السلام مربوط دانست که اولین پیامبر است. در احادیث فراوانی «مسواک» از سنت های انبیاء شمرده شده است و حضرت آدم علیه السلام نیز اولین پیامبر محسوب می شود:

الف:  قال رسول الله صلى الله علیه وسلم أربع من سنن المرسلین الحیاء والتعطر والسواک والنکاح. (نووی، محی الدین بن شرف (م677ق)؛ المجموع؛ ج 1، ص 274.  و ج16، ص131).

ب: عدة من أصحابنا ، عن أحمد بن محمد ، عن ابن محبوب ، عن یونس بن یعقوب عن أبی اسامة ، عن أبی عبد الله ( علیه السلام قال : من سنن المرسلین السواک . (کلینی، محمد بن یعقوب (م329ق)؛ الکافی؛ ج 3، ص 23. و ج6، ص495؛ نیز ر.ک. ابن بابویه، محمد بن علی (311-381ق)؛ من لایحضره الفقیه؛ ج1، ص52.)

ج: وقال رسول الله صلى الله علیه وآله : اربع من سنن المرسلین : العطر والسواک والنساء والحناء ( فتال نیشابوری، محمد بن احمد (م508ق)؛ روضة الواعظین؛ ص308، همچنین ر.ک. ابن حنبل، احمد بن محمد (164-241ق)؛ المسند؛ ج5، ص421؛ یعقوبی، احمد بن اسحاق (م292؟ق)؛ تاریخ الیعقوبی؛ ج2، ص 108.).

 برخی از مفسران به طور روشن در زمان حضرت موسی و حضرت ابراهیم علیه السلام سخن از مسواک به میان آورده اند؛ مولف تفسیر «کشف الاسرار» در تبیین آیه «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ» (بقره:124) چنین آورده است که از جمله این آزمایش های الهی و کلمات «مسواک کردن» بود. (میبدی، احمد بن محمد (قرن6)؛ تفسیر کشف الاسرار و عدة الابرار؛ ج1، ص345)

همچنین در ذیل آیه شریفه«وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِینَ لَیْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً» (اعراف: 142) آمده است: «از غذا نخوردن بوی دهان وی متغیر گشت و به چوب خرّوب مسواک کرد تا آن بوی دهن وی بگشت» (میبدی، احمد بن محمد (قرن6)؛ تفسیر کشف الاسرار و عدة الابرار؛ ج3، ص724).

در شان نزول آیه «وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّکَ لَهُ مَا بَیْنَ أَیْدِینَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَیْنَ ذَلِکَ وَمَا کَانَ رَبُّکَ نَسِیًّا» (مریم: 64) از مجاهد روایت شده است که فرشته وحی با تاخیر بر پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم وارد شد، زمانی که بر پیامبر نازل شد حضرت پرسید: چرا دیر آمدی؟ فرشته وحی پاسخ داد: من ماموریت خود را انجام دادم، چگونه نزد شما بیایم در حالی که مسلمانان دهان خود را مسواک نمی زنند و ناخن های خود را کوتاه نمی نمایندو... (واحدی، علی بن احمد (م468ق)؛ اسباب النزول؛ ص309؛ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (م597ق)؛ زاد المسیر؛ ج3، ص139؛ نوری، حسین بن محمد تقی (1254-1320ق)؛ مستدرک الوسائل؛ ج1، ص359؛ میبدی، احمد بن محمد (قرن6)؛ تفسیر کشف الاسرار؛ ج6، ص72) البته این روایت از طریق منابع شیعی روایت نشده است و مجاهد از تابعان (21-104ق) و از جمله موثق ترین شاگردان ابن عباس، مفسر نامی قرآن است؛ همچنین گفته شده که داناترین تابعان در تفسیر مجاهد است. ر.ک.معرفت، محمد هادی؛ تفسیر و مفسران؛ ج1، ص304-311. البته این مطلب دلیل قطعی بر صحت حدیث وی نیست.

 مطالعه بخش دوم، بخش سوم و بخش چهارم مقاله