مقاله مسواک 2: نگاهی به واژه مسواک
مسواک نمودن به معنای شستن دندان ها و دهان می باشد چه با دست و چه با کمک شیء دیگر. همانطوری که در برخی از روایات اشاره به مسواک نمودن با انگشت ابهام شده است (قَالَ النَّبِیُّ ص التَّشْوِیصُ بِالْإِبْهَامِ وَ الْمُسَبِّحَةِ عِنْدَ الْوُضُوءِ سِوَاکٌ؛ قطب راوندی، سعید بن هبة الله (م573ق)؛ الدعوات، ص161؛ همو، النوادر؛ ص44؛ ابن حیون، نعمان بن محمد(259-363ق)؛ دعائم الاسلام؛ ج1، ص119؛ نوری، حسین بن محمد تقی (1254-1320ق)؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص369) و در روایت دیگری با شاخه ای از درخت زیتون (عَنِِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ نِعْمَ السِّوَاکُ الزَّیْتُونُ مِنَ الشَّجَرَةِ الْمُبَارَکَةِ؛ متقی هندی، علی بن حسام الدین (588-975ق)؛ کنزالعمال، ج9،ص 321؛ ج6، ص429؛ نوری، حسین بن محمد تقی (1254-1320ق)؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص369؛ طبرسی، حسن بن فضل (قرن6)؛ مکارم الاخلاق؛ ص49.) یا درخت «اراک» (وَ کَانَ صلی الله علیه و آله و سلم یَسْتَاکُ بِالْأَرَاکِ أَمَرَهُ بِذَلِکَ جَبْرَئِیلُ علیه السلام؛ ابن حجر عسقلانی م852ق، تلخیص الحبیر، ج1، ص385؛ طبرسی، حسن بن فضل (قرن6)؛ مکارم الاخلاق؛ ص39؛ نوری، حسین بن محمد تقی (1254-1320ق)؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص368 و369) از سنت پیامبر دانسته شده است، البته مسواک های زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از چوب نرمی به نام «درخت اراک» ب دست می آمد که هم اکنون نیز از آن نوع درخت در عربستان یافت می شود (شبر، عبدالله (1774-1826م)؛ الاخلاق؛ ص55).
در قرآن کریم واژه مسواک یا مشتقات آن به صورت جداگانه نیامده است، ولی به صورت کلی اشاره به مسائل بهداشتی شده است، از جمله می فرماید: إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ (بقره:222. همچنین در آیات زیر: ما یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لکِنْ یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَ لِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ؛ مائده:6، إِذْ یُغَشِّیکُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ ؛ انفال:11،لََمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ یَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِیهِ فِیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِینَ؛ توبه:108.).
هرچند برخی از مفسران منظور از «خمط» را در آیه شریفه«فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ سَیْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُم بِجَنَّتَیْهِمْ جَنَّتَیْنِ ذَوَاتَى أُکُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَیْءٍ مِّن سِدْرٍ قَلِیلٍ» (سبأ:16) درخت اراک یا همان مسواک دانسته اند.( مجمع البیان، طبرسی، ج8، ص230؛ نیز ر.ک. قرشی بنابی، علی اکبر؛ قاموس قرآن؛ ج2، ص307)
