بررسی ارتباط «نماز و خانواده» در قرآن

از آغاز زندگی انسان بر روی کره خاکی، مردان و زنان با تشکیل کانونی به نام «خانواده» در کنار یکدیگر عمری سپری کرده و فرزندانی پرورش داده اند که در جامعه امروزی پایه‌های گرم و صمیمی‌ آن سست شده است؛ ولی در تعلیمات اسلام نگرشی عمیق به مقوله زندگی خانوادگی مطرح است، به طوری که می‌توان حمایت قاطع از خانواده را در لابلای متون دینی دید، تا آنجا که مساله تشکیل «خانواده» نوعی عبادت پروردگار محسوب می شود.
از طرفی دیگر «نماز» ستون دین و محور تمامی‌اعمال و طاعات انسانی است، بازدارنده از فحشا و منکر، ذکر اکبر پروردگار، کلید بهشت و کوبنده شیطان است که اگر قبول شود عبادات دیگر مورد پذیرش قرار می‌گیرد و اگر پذیرش نشود دیگر اعمال و طاعات عروج نمی‌کند و «قرآن» کتابی است نازل شده به پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم که بیانی برای مردم و رهنمود و اندرزی برای پرهیزکاران، حقیقتی یقینی که در حقانیت آن هیچ تردیدی نیست و هیچ باطلی در آن راه ندارد و به آیینی راهبری می‌کند که پایدارتر است.
آنچه در این مجال مورد کنکاش قرار می گیرد یافتن رابطه «نماز» و «خانواده» در آیات «قرآن» می باشد؛ که در قرآن کریم خداوند بارها مردم را به اقامه نماز دعوت کرده (وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ) و گاهی خطاب به شخص پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: وَأَقِمِ الصَّلاَةَ ؛ اما به طور کلی می توان ارتباط نماز و خانواده را در آیات قرآن در سه عنوان کلی مطرح کرد: خانواده و امور مذهبی، دعا برای خانواده در باره نماز و امر خانواده به نماز.
در قرآن کریم آیاتی را ملاحظه می کنیم که از نهایت توجه والدین به امور معنوی و مذهبی فرزندان حکایت دارد از جمله توجه حضرت نوح به فرزند خود، دعا و استغفار حضرت یعقوب علیه السلام برای فرزندانش و... ، اما آیاتی از زبان حضرت ابراهیم علیه السلام برای نماز گزار بودن نسل و خانواده بیان شده است نظیر: رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلاَةِ وَمِن ذُرِّیَّتِی رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاء
در فرهنگ متعالی اسلام فقط به دعا برای خانواده اکتفا نشده است، بلکه در گروهی دیگر از آیات دستور داده است تا پیامبر خانواده خود را به طور مستقیم به نماز امر کرده و بر آن پافشاری نماید: وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا. که بیانگر اجتماعی بودن نماز است.
ائمه اطهارعلیهم السلام  به عنوان مفسران قرآن به این آیه شریفه عمل کرده و بارها خاندان خود را به نماز امر کرده و اهمیت آن را متذکر شده اند؛ بلکه پیامبر امر به نماز را از خاندان خود شروع کرده تا الگویی برای دیگران باشد و البته مردم را نیز به این سنت ترغیب نموده‌است. در قرآن از سایر شخصیت ها نیز سخن به میان آمده که خانواده خود را به نماز امر نموده اند از جمله اسماعیل صادق الوعد و حضرت لقمان تا خود و کسان خود را از آتش دوزخ حفظ نمایند.
نتیجه این که قرآن کریم هدایت جامعه را از آحاد مردم آغاز می‌کند؛ در مرتبه دیگر، دستورهای خود را متوجه خانواده کرده روابط عاطفی و معنوی بین دو همسر و فرزندان را تبیین می‌کند و خانواده های نمونه و رفتار شایسته آنان را از پیامبران و غیر آنها بیان می‌کند تا الگویی برای همه پیروان راستین حق و حقیقت باشند.

مقاله فوق برای دومین همایش ملی قرآن کریم سفینة النجاة عصر ما» تدوین شده بود که در مجموعه مقالات آن چاپ شد (دریافت متن pdf مقاله).