عیوب اخلاقى خود را با حلمت بپوشان

 

امیر مومنان حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام فرمودند:

حلم پرده ‏اى است ساتر و عقل شمشیرى است برنده؛ بنابراین، عیوب اخلاقى خود را با حلمت بپوشان و با هوى و هوس‏هاى سرکشت با شمشیر عقل مبارزه کن.

 

الْحِلْمُ غِطَاءٌ سَاتِرٌ، وَالْعَقْلُ حُسَامٌ قَاطِعٌ، فَاسْتُرْ خَلَلَ خُلُقِکَ بِحِلْمِکَ، وَقَاتِلْ هَوَاکَ بِعَقْلِکَ. (نهج البلاغه حکمت 424)

 

آیا واسطه فیض هستید؟

 

امام علی علیه السلام فرمود:

خداوند بندگانى دارد که نعمت‏هاى خاصى را به آنان بخشیده تا بندگان دیگر از آن بهره گیرند، به همین دلیل مادامى که از این نعمت‏ها به دیگران مى ‏بخشند خدا آن را در دستشان نگه مى‏ دارد اما هنگامى که آن نعمت‏ها را از دیگران دریغ داشتند از آن‏ها مى‏ گیرد و آن را به گروهى دیگر مى ‏دهد (که این شکرانه را انجام مى‏ دهند).

 

إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً یَخْتَصُّهُمُ اللَّهُ بِالنِّعَمِ لِمَنَافِعِ الْعِبَادِ، فَیُقِرُّهَا فِی أَیْدِیهِمْ مَا بَذَلُوهَا؛ فَإِذَا مَنَعُوهَا نَزَعَهَا مِنْهُمْ، ثُمَّ حَوَّلَها إِلَى غَیْرِهِمْ. (نهج البلاغه، حکمت 425)

 

مشکل و نیاز

 

امیر مومنان حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام فرمودند:

 

کسى که مشکل و نیاز خود را نزد مؤمنى بازگو کند گویا نزد خدا بازگو کرده و کسى که آن را نزد کافرى بازگو کند گویى از خدا شکایت کرده است‏.

 

مَنْ شَکَا الْحَاجَةَ إِلَى مُؤْمِنٍ، فَکَأَنَّهُ شَکَاهَا إِلَى اللَّهِ؛ وَ مَنْ شَکَاهَا إِلَى کَافِرٍ، فَکَأَنَّمَا شَکَااللَّهَ (نهج البلاغه حکمت 427)

 

بزرگترین حسرت

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

بزرگترین حسرت‏ها در قیامت حسرت کسى است که ثروتى را از راه حرام به ‏دست آورده و کسى آن را از او به ارث برده که در راه خداوند سبحان انفاق نموده است و خداوند به ‏سبب این مال او را داخل بهشت مى ‏کند و شخص اول را به سبب همان مال، وارد جهنم مى‏ گرداند.

 

إِنَّ أَعْظَمَ الْحَسَرَاتِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حَسْرَةُ رَجُلٍ کَسَبَ مَالًا فِی غَیْرِ طَاعَةِ اللَّهِ، فَوَرِثَهُ رَجُلٌ فَأَنْفَقَهُ فِى طَاعَةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ، فَدَخَلَ بِهِ الْجَنَّةَ، وَ دَخَلَ الْأَوَّلُ بِهِ النَّارَ (نهج البلاغه حکمت 429)

 

روزی

 

امام علی علیه السلام فرمود:

 

روزى بر دو گونه است: یکى آن‏که به‏ دنبال انسان مى ‏آید و دیگر آن‏که انسان به ‏دنبال آن مى‏ رود.

کسى که دنیا را بطلبد، مرگ، او را مى ‏طلبد تا او را از دنیا خارج کند (و به تمام خواسته‏ هایش نخواهد رسید) و کسى که طالب آخرت باشد دنیا در طلب او برمى‏ آید تا وى روزى‏ اش را به‏ طور کامل از دنیا برگیرد.

 

الرِّزْقُ رِزْقَانِ: طَالِبٌ، وَ مَطْلُوبٌ. فَمَنْ طَلَبَ الدُّنْیَا طَلَبَهُ الْمَوْتُ، حَتَّى یُخْرِجَهُ عَنْهَا؛ وَ مَنْ طَلَبَ الْآخِرَةَ طَلَبَتْهُ الدُّنْیَا، حَتَّى یَسْتَوْفِیَ رِزْقَهُ مِنْهَا. (نهج البلاغه، حکمت 431)

 

لذات زودگذر

  

امام علی علیه السلام فرمود:

به یاد داشته باشید که لذات (معاصى به ‏سرعت) پایان مى‏ گیرد

و تبعات و آثار سوء آن (مدتها) باقى مى‏ ماند.

 

اذْکُرُوا انْقِطَاعَ اللَّذَّاتِ، وَ بَقَاءَ التَّبِعَاتِ. (نهج البلاغه حکمت 433)

 

پنجره های امید

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

 

چنین نیست که خداوند درِ شکر را به روى بنده اى بگشاید و درِ فزونى نعمت را به رویش ببندد،

 و چنین نیست که خداوند باب دعا را به روى کسى بگشاید و باب اجابت را به رویش ببندد،

 و نیز چنین نیست که خداوند در توبه را به روى کسى باز کند و در آمرزش را به رویش ببندد.

 

مَا کَانَ اللَّهُ لِیَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الشُّکْرِ وَ یُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الزِّیَادَةِ، وَ لَالِیَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ یُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَةِ، وَ لَالِیَفْتَحَ لِعَبْدٍ بَابَ التَّوْبَةِ وَ یُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْمَغْفِرَةِ.

(نهج البلاغه، حکمت 435)

 

 

عدالت بهتر است یا بخشش؟

 

از امام علی علیه السلام سؤال شد که کدام یک از این دو برترند: «عدالت» یا جود وبخشش؟

امام علیه السلام در جواب فرمود:

 

عدل، هرچیزى را در جاى خود قرار مى‏ دهد ولى سخاوت و بخشش آن را از مسیرش فراتر مى‏ برد. (اضافه بر این) عدالت، قانونى است همگانى ولى جود و بخشش جنبه خصوصى دارد بنابراین، عدل، شریف‏تر و برتر است.

 

وَسُئِلَ علیه السلام أَیُّهُمَا أَفْضَلُ الْعَدْلُ أَوِ الْجُودُ، العَدْلُ یَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا، وَالْجُودُ یُخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا، و الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ، وَالْجُودُ عَارِضٌ خَاصٌّ، فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا. (نهج البلاغه، حکمت 437)

 

ساده ترین تعریف زهد

 

الزُّهْدُ کُلُّهُ بَیْنَ کَلِمَتَیْنِ مِنَ الْقُرْآنِ: قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ: «لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ، وَ لَاتَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ» (حدید: 23) وَ مَنْ لَمْ یَأْسَ عَلَى الْمَاضِی، وَ لَمْ یَفْرَحْ بِالْآتِی فَقَدْ أَخَذَ الزُّهْدَ بِطَرَفَیْهِ.

(نهج البلاغه، حکمت 439)

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

تمام زهد در دو جمله از قرآن مجید آمده است. خداوند سبحان مى فرماید: «تا بر گذشته تأسف مخورید و به آنچه در دست دارید دلبسته و شادمان نباشید».

بنابراین آن کس که بر گذشته تأسف نمى خورد و به آینده (و آنچه در دست دارد) دلبستگى ندارد هر دو طرف زهد (از آغاز تا پایان آن) را در اختیار گرفته است.

 

بدانید تا دشمنی نکنید

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

مردم دشمن چیزى هستند که نمى‏ دانند.

 

النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا.

(نهج البلاغه حکمت 438)

 

ممکن است بسیارى از امور داراى فواید زیادى باشد اما شخصى که از آن بى خبر است با آن به مخالفت برمى خیزد

چند نمونه:

1. شخصى در حال مسافرت با قطار با مسافر دیگرى همنشین شد که چند فرزند خردسال شلوغ داشت ولى آن ها را از کارهاى نادرستشان باز نمى داشت. این مرد مسافر بسیار عصبانى شد و رو به پدر آن بچه ها کرد و گفت: چرا مراقب آن ها نیستى؟ آن مرد با چشم هاى اشکبار گفت: ببخشید همسرم در بیمارستان در حال سختى است و من در فکر او بودم و از کودکان غافل شدم. این مرد با شنیدن این سخن و آگاه شدن از دلیل عدم مراقبت پدر، وضعش دگرگون شد، عذرخواهى کرد و بچه ها را نوازش نمود و روحش آرام گرفت. آرى، هنگامى که آن مرد از شرایط موجود آگاه شد عداوت او به دوستى مبدل گشت.

 
2. داروهاى تلخ و شفابخش براى کودکى که از آن اطلاعى ندارد تنفرآمیز است و به این آسانى حاضر به نوشیدن آن نیست و با آن دشمنى مى کند در حالى که افرادى که از آثار آن دارو باخبرند براى به دست آوردن آن هرگونه بهایى را مى پردازند و با عشق و علاقه آن را مى خورند.

 
3. افراد ناآگاه که به اهمیت جهاد و تأثیر آن در عظمت و عزت مسلمین واقف نیستند آن را امرى خشونت آمیز و زیانبار مى پندارند و طبیعى است که با آن به عداوت برخیزند یا براى آن ها ناخوشایند باشد. اما مؤمنان آگاه که به اسرار جهاد و حتى شهادت فى سبیل اللَّه آشنا هستند به آن عشق مى ورزند. همان گونه که قرآن مجید مى فرماید: « «کُتِبَ عَلَیْکُمْ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَعَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَاتَعْلَمُونَ» (بقره: 216)؛ جهاد در راه خدا بر شما مقرّر شد؛ در حالى که برایتان ناخوشایند است. چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آن که خیرِ شما در آن است و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آن که شرِّ شما در آن است و خدا مى داند، و شما نمى دانید»
پیام امام امیر المومنین علیه السلام ؛ ج 15 ؛ ص490 -  492

خواب

 

امام علی علیه السلام فرمودند:

 

خواب دیدن چه بسا تصمیم های روزانه را نقش بر آب کرده است.

 

مَا أَنْقَضَ النَّوْمَ لِعَزَائِمِ الْیَوْمِ.

(نهج البلاغه، حکمت 440)

 

یکتا و استوار

 

هنگامى که خبر شهادت مالک اشتر رحمه الله به امام علی علیه السلام رسید، حضرت درباره او چنین‏ فرمود: 

 

مالک، اما چه مالکى! به خدا سوگند اگر کوه بود یکتا بود و اگر سنگ بود سرسخت و محکم بود. هیچ مرکبى نمى‏ توانست از کوهسار وجودش بالا رود و هیچ پرنده ‏اى به قله آن راه نمى ‏یافت‏.

 

قد جاءه نعی الأشتر رحمه اللَّه: مَالِکٌ وَ مَا مَالِکٌ! وَ اللَّهِ لَوْ کَانَ جَبَلًا لَکَانَ فِنْداً، وَ لَوْ کَانَ حَجَراً لَکَانَ صَلْداً، لَایَرْتَقِیهِ الْحَافِرُ، وَ لَایُوفِی عَلَیْهِ الطَّائِرُ. (نهج البلاغه، حکمت 443)

 

ناخودآگاه یاد سردار شهید افتادم، یاد همه شهدای دفاع مقدس گرامی باد

 

 

 

یک اصل اساسی در همه فعالیت های فردی و اجتماعی

 

امام علی علیه السلام فرمود:

کار اندک اما مستمر (و پرنشاط) از کار بسیار امّا ملالت ‏آور (و زودگذر) بهتر است.

 

قَلِیلٌ مَدُومٌ عَلَیْهِ خَیْرٌ مِنْ کَثِیرٍ مَملُولٍ مِنْهُ (نهج البلاغه، حکمت 444 و با تفاوت اندک در حکمت 278)

 

رهرو آن نیست گهى تند و گهى خسته رود

رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود

تحمل خود را بالا ببریم

 

امام علی علیه السلام فرمود:

کسى که مصیبت‏ هاى کوچک را بزرگ شمارد خداوند او را به مصائب بزرگ‏ مبتلا مى ‏سازد.

 

مَنْ عَظَّمَ صِغَارَ الْمَصَائِبِ ابْتَلَاهُ اللَّهُ بِکِبَارِهَا (نهج البلاغه، حکمت 448)