تدوین تفسیر المیزان علامه طباطبایی چگونه آغاز شد؟
راوی: مهدى حائرى تهرانى
علّامه حقوق زیادى بر گردن من دارند و افتخار شاگردى ایشان را دارم. وقتى محضر ایشان رسیدم، سؤالات زیادى در فقه و اصول و فلسفه داشتم که ایشان پاسخگوى من شدند و من از همان آغاز مجذوب ایشان شدم. از ایشان سؤال کردم که مى توانم درس خصوصى خدمتشان داشته باشم، که براى بنده و چند نفر از رفقا، درس اصول قرار دادند، البته آن موقع فقط شرح منظومه مى گفتند. با آقا جلال آشتیانى و چند نفر از فضلا خدمت ایشان درس کفایه را- با این که مقدارى از آن را خوانده بودیم- تکمیل کردیم و همچنین درس فقه را فراگرفتیم.
من از ایشان تقاضا کردم چون در قم درس تفسیر نداریم، درس تفسیر بگذارید، زیرا تفسیر باید از دروس اصلى حوزه باشد. ایشان تفسیرى ننوشته بودند؛ فقط جزوه اى به من نشان دادند و گفتند: این پانزده جزء قرآن است که وقتى تبریز بودم و کسى تفسیر مى گفت، وظیفه خود دانستم یک تفسیر بنویسم.
تفسیر ایشان را گرفتم و مطالعه کردم. دیدم خیلى مختصر است. گفتم: شما درس تفسیر بگذارید. ایشان قبول کردند، به شرطى که روز پنج شنبه باشد و هر کدام از حاضران یک دوره تفسیر را بخوانند. تفسیر المیزان از همان مجلس پنج شنبه سرمشق گرفت.
این درس، حدود یک سال و نیم در منزل ما بود. بعداً طلّاب حوزه مطلع شدند که ایشان درس تفسیر دارند و جلسه اى گذاشتند که تدریس عمومى کنند. ایشان بعد از یک سال و نیم آماده شد تفسیر در حوزه علمیّه باشد. اعلام کردیم در مسجد سلماسى درس تفسیر در جلسه خصوصى ایشان مى نوشتند و ما مطالبى را که از تفاسیر دیگر جمع آورى کرده بودیم، مى گفتیم و ایشان در تفسیرشان اضافه مى کردند. تفسیر عمومى که شروع شد، ازدحام آوردند و به حدود پانصد نفر- که تا آن زمان سابقه نداشت- رسیدند. تفسیر ایشان یکى از مواد درسى حوزه شد. بعد از این که دوره اوّل تفسیر تکمیل شد، به بنده مرحمت کردند.
من گفتم: باید این، چاپ بشود و آوردم تهران و با بعضى دوستان صحبت کردم و تفسیر چاپ شد. این تفسیر بیست سال طول کشید و خودشان بعداً متصدى نوشتن آن شدند. بعد از این که تفسیر عربى ایشان چاپ شد، گفتم: این تفاسیر به فارسى ترجمه بشود تا بیش تر مورد استفاده قرار بگیرد.
حدود بیست سال ایشان زحمت کشیدند و من حتى تابستان ها خدمت ایشان بودم و با دوستان در خدمتشان کتاب ها را تصحیح و براى چاپ آماده مى کردیم.
مرزبان وحی و خرد؛ یادنامه مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبائى قدس سره، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) ، چاپ: اول، 1381 صفحه 725 و 726
